Podczas powstań Listopadowego i Styczniowego Wielkopolanie z Prus nielegalnie przekraczali granicę, aby brać w nich udział. Zdarzało się, że w odwecie za ucieczki "do walk" mieszkańcy Wielkopolski musieli znosić pruskie represje (tak było w Trzemesznie, gdzie zlikwidowano gimnazjum).

Dla Polaków w tej części Wielkopolski kluczowe było zdobycie Gniezna. Zaczęło się od zdobycia koszar. Sygnał dotarł z Poznania. Tłum Polaków wdarł się na teren koszar piechoty, zdobył arsenał broni. Uzbrojone oddziały zajęły ważne placówki w mieście. Niemcy zostali rozbrojeni, a ważni pruscy urzędnicy - internowani.
Wiadomość o powstaniu w Gnieźnie błyskawicznie rozeszła się po okolicznych majątkach. Wspomina to w zarejestrowanej w 1968 roku opowieści powstaniec Kazimierz Żniński.

Jak ważne było opanowanie Gniezna, jak Powstanie sięgnęło na Kujawy - opowiada w audycji prof. Janusz Karwat. Mówi o Trzemesznie, Mogilnie, Inowrocławiu...